Negatieve gedachten over het samengestelde gezin

Negatieve gedachten over het samengestelde gezin komen veel voor. Niks om je voor te schamen dus. Maar het leven wordt een stuk aangenamer met meer positiviteit! Lees daarom snel dit blog. Met tips van een Amerikaanse doktor in de psychologie.

Geluksmomenten in je gezin

Dr. Laura Markham, een Amerikaanse psycholoog en pedagoog, en een van mijn idolen, schrijft in een blog dat ouders dagelijkse geluksmomenten met hun kinderen nodig hebben. Als tegenwicht tegen alle moeilijke momenten. In dit blog leg ik haar tips uit. Maar dan gefocust op het samengestelde gezin. Want samengesteld is toch echt heel anders!

Voor ouders in eerste gezinnen is het al lastig om je staande te houden tussen poepluiers, huilende kleuters, nukkige schoolkinderen, boze tieners en ongelukkige pubers…

Hoe is het dan wel niet voor ouders en stiefouders in het samengestelde gezin?

Negatieve gedachten over het samengestelde gezin

Het is een feit. Negatieve gedachten over het samengestelde gezin overheersen bij de meeste mensen die bij mij in coaching komen. Ook al zijn ze van nature eigenlijk positief ingesteld. En zeker mensen met een goed hart.

Er zijn voorbeelden genoeg van negatieve gedachten in het samengestelde gezin:

  • Het zit zo in mijn allergie als die kinderen nukkig blijven zwijgen
  • Ik krijg de kriebels alleen al als ik aan de ex denk. Wat een intens naar mens
  • Ze doen het erom, die vaat op de aanrecht laten staan, alleen om mij te pesten
  • Totaal geen smaak heeft mijn stiefdochter, moet je kijken wat een kleding ze aan heeft
  • Ze zijn onbeschoft die kids van haar. Ze hebben totaal geen grenzen
  • Wat een zootje is het bij ons thuis. Komt allemaal doordat de kinderen niet opgevoed worden
  • Enz…

De negatieve gedachten over het samengestelde gezin zorgen voor negatieve emoties. Zoals boosheid, angst, onzekerheid, het gevoel van falen of er niet toe doen. Dit samen zorgt voor negatief gedrag. Denk aan stil vallen, geïrriteerd uithalen, ruzie zoeken of de ander negeren.

Je negatieve gedachten, gevoelens en gedrag triggeren weer reacties van je huisgenoten. Die zijn meestal ook niet bepaald positief.

En je bent natuurlijk niet de enige met negatieve gedachten onder je dak thuis. Reken maar dat de rest ook de neiging heeft om alleen het vervelende te onthouden. En zich niet fijn voelt en daardoor negatief gedrag vertoont. Dit alles triggert jou nog meer in je negatieve denk-spiralen. Enz, enz….

Word je er al hopeloos van?

Dat kan ik me voorstellen. Maar stel. Stel dat er in je eigen huis plek zou zijn voor gelach, voor rust, voor gesprekken, voor stiltes die niet ongemakkelijk voelen. Stel dat er plek zou zijn voor jou en voor iedereen.

Voor ieders eigenheid.

Voor de verschillende karakters, achtergronden, gezinsculturen, samenstellingen. Stel dat er acceptatie zou zijn ook voor de moeilijkheden die dit met zich meebrengt.

Negatieve gedachten over het samengestelde gezin ombuigen

We zijn het eens. Het intern gevloek, de oordelen, het gefit en gefoeter in je brein helpt niet. Net zo min als het gepieker, gejammer en gezeur van binnen, dat als een cavia in een draaimolentje maar doorgaat en doorgaat.

Ja. Het is menselijk. Ja, het is normaal. Niks om je voor te schamen. Maar het risico is dat er een donkere schaduw over de ander komt te hangen. Waar je niet meer uit komt. Dit terwijl je stiefkinderen, partner of ex uiteraard ook goede, grappige, leuke, mooie, fijne kanten hebben. Heus. Het zijn net mensen!

Lees daarom snel verder hoe je uit die negatieve molen stapt.

1. Stel je nu een positieve situatie voor

Dr. Laura Markham geeft de tip om een liefdevol moment voor ogen te halen met je kind. Toen je samen gierend van de lach aan het dansen was. Of heerlijk aan het knuffelen.

Voor het samengestelde gezin zou ik dit beeld misschien wat temperen.

Ik ben al tevreden als je een neutraal of vriendelijke gebeurtenis voor ogen kan halen.

Zoek in je geheugen tot je een herinnering vindt.

  • Die vriendelijke blik van je stiefkind naar jou als stiefouder toe
  • Die keer dat je partner koekjes bakte voor jouw bio-kind
  • Die ene dag dat de ex eens je gedag zei bij het brengen van de kinderen
  • Of toen jullie als samengesteld geheel een leuk uitje hadden en samen inderdaad hardop moesten lachen.

As je even niks kunt verzinnen: Creëer dan hier en nu een positief droombeeld, een mooie gedachte, een fijn moment.

Nou, daar gaan we dan. Ik reik je hier een toverstokje aan. Maak een mooie wens! Manifesteer. Droom. Doe je ogen dicht. Ontspan en stel het je voor als een feelgoodmovie. Houd de beelden vast. Die van vriendelijkheid. Zachtheid. Van samen zijn. Gezelligheid en geluk.

Wat doe jij dan precies in deze film? Hoe reageren de anderen? Probeer de warmte en gezelligheid die je nu zelf opwekt in je op te nemen en met je zintuigen te ervaren.

Samenvatting: Wat je eigenlijk doet is herprogrameren van je brein. Zo kun je je gevoelens kalmeren. En de negatieve gedachten over je samengestelde gezin neutraliseren.

2. Herhalen en herhalen

Mocht het nu zo zijn dat je toch tandenknarsend de dag begint. Want dat kan ik me heel goed voorstellen. Dan zeg je nu tegen jezelf: ‘Stop!’

En dan herhaal je de positieve, warme gedachten en gevoelens van de ‘film’ die je had gemaakt over je samengestelde gezin.

Doe dit voordat je terugvalt in je gewone negatieve gedragspatronen zoals je terugtrekken, je verdedigen of een nare opmerking maken.

3. Geef niet toe aan je eigen negatieve gedachten en emoties

Uiteraard komt het voor dat je stiefkind, kind, partner of ex (of allemaal) ook negatieve gedachten hebben. En dat daar negatieve acties uit voort komen. Misschien wel direct tegen jou gericht.

Het beste advies voor jou, mij en iedereen (want ja, ook coaches en therapeuten hebben negatieve gedachten en emoties) is om jezelf dan een halt toe te roepen. Ga er niet op in.

Keer terug naar de zachte gedachten. Naar het welzijn dat je voelde toen je dacht aan een fijn moment met je samengestelde gezin. Dan kun je bewust kiezen voor hoe je reageert. Vanuit je kalmte, en je volwassenheid. Dat werkt veel beter dan vanuit het oude negatieve patroon. :-)

4. Positieve acties helpen

Je kunt de ander niet veranderen.

Wél kun je vandaag, morgen en de dag daarna, een klein stapje in de goede richting zetten. Een goede actie is als een doorstart. Is als de kringen in het water die zich uitbreiden als je er één klein steentje in gooit. Of volgens de Boeddhisten, het idee van karma; ‘Wat je geeft, krijg je terug’. Of een religie meer dicht bij huis: ‘Wie goed doet, goed ontmoet’.

Wat kun jij doen om de sfeer te veranderen vandaag? Om de deur open te houden?

  • Toch gedag zeggen, al mompelen die stiefpubers maar wat
  • Je partner een hart onder de riem steken, ook al voel je nog zoveel ergernis
  • Toch iets lekkers koken voor je kleine stiefjes, ook al heb je totaal geen zin
  • Sorry zeggen. ‘Sorry dat ik laatst zo uitviel, ik zit niet lekker in mijn vel, en eigenlijk is het niet tegen jou gericht. Dat spijt me’
  • Goed voor jezelf te zorgen en te focussen op je partner en niet op de kids
  • Adem halen. Kalm blijven. Ondanks gedoe van de ex. Of je partner of (stief)kids.
  • POSITIEVE gedachten denken…

5. Geef jezelf een schouderklopje

Doe het maar! Een klopje op je schouder. Dat verdien je. Omdat je zo dapper bent om vol te houden en het beste er van te maken. Jezelf omarmen, zoals je bent, met al je imperfecties is misschien wel de beste basis voor een succesvol en gelukkig samengesteld gezin. Als je jezelf kunt accepteren, lukt dat ook beter met een ander.


Meer inspiratie nodig?

De basis van dit blog komt dus van dr. Laura Markham. Kijk eens op haar site voor meer inspiratie. Peaceful Parenting | Aha! Parenting (ahaparenting.com)

Je bent ook welkom om mijn gratis eboek te downloaden: Het geheim van een gelukkig stiefgezin

Alsjeblieft – van mij krijg je een grote bos virtuele bloemen. Omdat je zo moedig bent om uitdagingen te zien inplaats van problemen. Omdat je jezelf ontwikkelt. Dat is de basis.

Annette van der Maarel is al meer dan 10 jaar coach voor samengestelde gezinnen en doet haar werk met passie en plezier. Ze is geboren in 1965, woont in Friesland en werkt online of in haar gezellige praktijk aan huis.

Tips voor een heerlijke vakantie met je samengestelde gezin

In dit blog lees je tips van lotgenoten over hoe je een heerlijke vakantie kunt krijgen met je samengestelde gezin. Lees snel verder en laat je inspireren door andere ouders en stiefouders. Alvast een fijne vakantie!

Tips voor een heerlijke vakantie met je samengestelde gezin

Ik sprak laatst een bio-vader in een online-sessie en we hadden het over de vakantie. ‘We zitten niet voor niets bij jou in coaching’ zei hij. ‘Problemen genoeg. Maar we gaan in ieder geval heerlijk op vakantie met het samengestelde gezin’.  ‘Ja, echt, daar verheug ik me zo op, want dan hebben we het fijn samen’.

Dat leek me een interessant onderwerp voor een blog. Dus ik heb een mini-onderzoekje gedaan met cliënten die ik sprak afgelopen tijd over wat hun succes-factoren zijn. Wat is nu het verschil tussen deze gezinnen en de samengestelde gezinnen die wél (bijna?) door een hel gaan als ze op vakantie gaan?

Tips van collega-ouders en stiefouders

Hier volgen tips van collega-ouders en stiefouders voor een heerlijke vakantie met je samengestelde gezin. Ik ben heel benieuwd of jij hier wat aan hebt! Laat het graag weten als comment onder dit blog.

Minder verwachtingen

‘We hebben een aantal zeer moeizame vakanties achter de rug met ons samengestelde geheel waardoor ik zelfs dacht om nooit meer samen weg te gaan’, vertelt een stiefmoeder in de mail.  ‘Maar door samen met mijn man in gesprek te blijven over wat we nu eigenlijk verwachten, sta ik er anders in. Ik zie nu in dat ons leven op vakantie geen droom is. Maar dat het op en neer gaat. En dat het niet erg is als ik af en toe niet zo lekker in mijn vel zit. Net als de anderen. Het hoort erbij. Dat is wat ik nu denk. Daarmee is de spanning er af. En kan ik meer genieten. Echt. Ik heb zo’n zin in de vakantie!’

Ik word wat losser

‘Ik word gewoon wat losser’, zegt een stiefmama uit Noord-Holland. ‘Daarom geef ik graag mijn tips voor een heerlijke vakantie met je samengestelde gezin. Ik heb geen zin meer om politie-agentje te spelen op vakantie. Daarom heb ik geleerd om te teugels te laten vieren. Thuis wil ik graag alles onder controle hebben, haha. Maar nu zet ik een knop om en denk, wat kan het mij schelen als ze niet gezond eten? Het is heus niet zo erg, ze gaan er niet dood aan als ze drie ijsjes per dag eten en dan nog pizza of patat en geen groente. Je kunt niet geloven wat het doet voor de sfeer bij ons in de glamping-tent als ik meer ontspannen ben’.

Meer tijd met mijn partner

‘Mijn vrouw is nu relaxter op vakantie, gelukkig, en laat de kinderen meer hun eigen gang gaan’, schrijft deze stiefvader. ‘Daardoor hebben wij meer tijd voor elkaar. Ze laat haar pubers lekker uitslapen, waardoor wij met z’n tweetjes op de mountainbike weg kunnen en zelfs nog tijd hebben om ergens koffie te drinken op een terrasje. Daardoor is het voor mij gemakkelijker om haar weer tijd te gunnen om dan  ’s middags met die meiden te gaan winkelen of zo. Dan ga ik een dutje doen! Ik voel me zo opgelucht.’

Geen conflicten

‘Ik heb ff geen zin in ruzie en conflicten. Dus als mijn man zijn kinderen niet corrigeert omdat ze zo zitten te smakken als we uit eten gaan bij het Gardameer zoals elke zomer, kijk ik nu maar even een andere kant op. Kan mij het schelen! En weet je wat, Annette. Het helpt. Zij zijn daardoor vrolijker. Daardoor ik ook!!! Daar gaat het ten slotte om. Dank voor de tips die je me hebt gegeven in de laatste coachingsessie.’

Grenzen bespreken

‘Wat mijn tips zijn voor een heerlijke vakantie met je samengestelde gezin? Bij ons werkt het goed om van te voren te bespreken wat iedereen wil. Maar ook wat onze grenzen en regels zijn. Zo vinden wij dat het prima is dat ze op hun scherm zitten, maar niet de hele dag. De kids zijn het er mee eens en zo spreken we dus al thuis af hoe lang ze op tik-tok of insta mogen. We doen leuke dingen samen, maar ze moeten ook zichzelf kunnen vermaken en dan zeggen we, ga zelf eens buiten spelen of zwemmen in het bad op de camping. Dit werkt voor ons!’.

Voordelen zien

‘Wij zijn vooral thuis deze zomer, en mijn stiefzoon van 14 wil het liefst gamen. Daar maak ik me normaal heel druk over. Maar ik heb nu besloten dat aan mijn partner over te laten. Als hij het goed vindt, wie ben ik dan om er wat van te vinden? Nu kunnen mijn partner, ik en ons kind van acht jaar samen gezellig naar de speeltuin en we eten dan een ijsje en daar geniet ik dan met volle teugen van’.

Minder geld uitgeven

‘Vorig jaar stoorde het me ongelofelijk veel dat die pubers nergens zin in hadden en totaal niet dankbaar waren. Vooral stoor ik me dan aan het feit dat ik veel geld heb betaald voor deze reis in Turkije met alle zwembaden enz en dan ook nog duur uit eten terwijl ze het niet eens lekker vinden… grrr…  Deze zomer pak ik het anders aan. Het kost me minder geld als ze niet mee uit eten in het stadje en liever thuis blijven in het all-inclusief hotel. En dan ben ik lekker even samen met mijn vriend zonder de pubers. Dat is even mooi een win-win situatie. Dit is dus mijn tip voor een heerlijke vakantie met je samengestelde gezin’.

Contact met hun moeder

‘Vroeger vond ik het onzin als zijn zoontje om de haverklap met z’n moeder wilde bellen. Nu heb ik geleerd dat het normaal is dat een kind zijn moeder mist als hij haar drie weken niet ziet. Ik laat het nu. Ik heb er begrip voor . En stoor me er niet meer aan. Ik merk aan hem dat hij hier dankbaar voor is. Dat is heel fijn en het helpt mij zo goed om een fijne vakantie te hebben. Het is alsof ik het samengestelde gezin beter kan accepteren of zo’.

Niet koken

‘We hebben het goed geregeld. Mijn man en zijn kids zorgen voor het eten. Ze vinden het super leuk om te prutsen op het fornuisje in de caravan. Ik heb stapels boeken meegenomen en drink een wijntje en lees lekker totdat ik geroepen wordt om te eten. Vroeger voelde ik me als een buitenstaander. Nu gun ik het hun, en kan ik lekker even mijn ding doen. Dat geeft mij echt een vakantie-gevoel!’

Eerst een paar rustdagen

‘Ons helpt het als we eerst een paar dagen rust hebben voordat we met een volle auto richting route de soleil gaan. We pakken vast wat in, doen wat laatste boodschapjes en kunnen zo zonder stress vertrekken. Dat is onze tip voor een heerlijke vakantie’.

Samen zijn

‘We hebben te weinig tijd om leuke dingen te doen met z’n allen in het normale bestaan. Als we met vakantie zijn spelen we spelletjes, gaan wat eten en je gelooft het niet, maar alle kinderen (de zijne en de mijne) willen zelfs mee wandelen in de bergen. Waarom dit nu werkt? Ik denk omdat wanneer wij als volwassenen meer tijd hebben en een beetje kunnen uitslapen meer relaxt zijn. Als wij meer tijd hebben, ook met de kids, hebben we het heel gezellig samen en hebben we een heerlijke vakantie’.

Stip op de horizon

‘Weet je wat mijn tip is voor een heerlijke vakantie met je samengestelde gezin? Dat ik nu al samen met mijn vriendin – na deze vakantie met haar kinderen- vast een lang weekend heb gepland. Dus zonder de stiefkinderen. Ik ga er nu met hun het beste van maken. Ik vind het belangrijk om ook samen te zijn (ook al vind ik het dus best zwaar). Maar ik kijk vooral uit naar tijd samen met mijn vriendin. Die gedachte houdt me op de been’.

Goed voorbereid

‘Bij ons werkt het heel goed om leuke dingetjes achter de hand te hebben als de kinderen moe zijn, honger hebben of zich vervelen. Mijn man, stiefvader dus in dit geheel, deelt die verassingspakketjes dan uit. Dat is belangrijk dat hij dat doet. Ik maak die pakketjes wel, maar dat vind ik alleen maar leuk om te doen. Bijvoorbeeld een doosje met speeltjes die ze krijgen als we uit gaan eten. Of een bingo-spel voor op de achterbank met wat lekkers erbij. Ik heb ook wat tijdschriftjes gekocht en zo’n zomer doeboek dat ze bv krijgen als we naar het strand gaan’.

Tips voor een heerlijke vakantie met je samengestelde gezin

Nog even de tips van je lotgenoten op een rij voor een heerlijke vakantie samen:

  • Skip regels die je normaliter wel handhaaft
  • Gun je stiefkind om contact met de andere ouder te hebben tijdens de vakantie
  • Wees eens wat losser, waardoor je meer ontspannen de dag doorkomt
  • Het helpt om van te voren te bespreken wat je wensen en verwachting zijn met je partner
  • Goed idee om ook van te voren grenzen te bepalen over bv schermtijd
  • Laat het opvoeden, zoals gezond eten, aan de bio-ouder over
  • Zie de voordelen in
  • Goede voorbereiding is het halve werk.

Annette van der Maarel is al jarenlang coach en gunt je van harte een heerlijke vakantie met je samengestelde gezin! Ze houdt zelf erg van reizen en vakantie. Dit jaar gaat ze naar Zweden met het samengestelde gezin. En ook nog naar Frankrijk mer haar man.

Het samengestelde gezin doet pijn

Het lot van de mensen in het samengestelde gezin veroorzaakt leed, verdriet, boosheid en pijn.  Dat klinkt heel naar.

En dat  is het ook. Maar je kunt het leren zien als groei-pijn.

Hoe kun je je nu zorgelozer, blijer en vrijer voelen? Dit was de vraag van een bio-moeder met wie ik een sessie had vanochtend. Lees snel verder voor antwoorden op deze vraag.

Het samengestelde gezin doet pijn… dat is dan ook het thema van dit blogartikel.

Het samengestelde gezin doet pijn

Au! Au, au, au. Herken jij het? Alsof je geprikt wordt door boze woorden, hemelende blikken of wenkbrauwen die opgetrokken worden. Als je mijn blogs leest, herken je misschien de thema’s al. Ik herhaal ze nog een keer. Zodat je begrijpt dat het NIET jouw schuld is. Of die van je partner, kind, stiefkind of exen.

Loyaliteit

Loyaliteitsdilemma’s veroorzaken pijn. Aan wie ben je loyaal en aan wie dus duidelijk niet? Wie juicht voor welk (deel)elftal in het grotere geheel? Steunen de kids hun vader door dik of dun terwijl er nauwelijks zichtbare banden met hem zijn? Vallen ze jou als bio-ouder of stiefouder daarentegen heel makkelijk af? Het is bijzonder pijnlijk hoe dan ook.

Buitenbeentjes

Het outsiderschap doet pijn. De frustratie en onzekerheid die je voelt als je er als los zand bij hangt.  Zo staan stiefkinderen altijd tussen twee gezinnen in: ‘Waar hoor ik nou thuis?’ denkt je stiefkind bijvoorbeeld. ‘Ben ik wel welkom hier?’ Of: ‘Mijn stiefouder vindt mij blijkbaar niet leuk, want ze kijkt niet naar me om. Naar mijn vader doet ze altijd poeslief’.

Om je nergens echt thuis te voelen. Om altijd te moeten switchen. Om je niet gehoord, gezien of geliefd te voelen… dat maakt stiefkinderen onzeker, angstig of boos en kan problemen opleveren als het gaat om duurzame relaties in de toekomst aan te gaan.

Degene in het midden

Het samengestelde gezin doet pijn. Ook de bio-ouder ervaart het schurende ongemak: ‘Moet ik mijn partner gelijk geven. Of moet ik partij trekken voor mijn kinderen?’  ‘Of moet ik mijn ex meer betrekken dan ik al doe?’

Bio-ouders staan overal midden in. Zij vormen het centrum van het samengestelde gezin. Dat kost bakkenvol energie. Je bent altijd aan het schipperen, concessies maken, je aanpassen en uiteindelijk word je steeds kleiner

Controleverlies

Stiefouders hebben weinig controle over veranderingen in het schema. Of over de opvoeding. En over de rol van de ex.  Dat steekt zo enorm. Maakt moedeloos en machteloos. Maar ook de rest van de huisgenoten lijden aan controle-verlies.

Stiefkinderen hebben weinig controle over het schema. Of wat de stiefouder van hen vindt. Of over het schuldgevoel van hun bio-ouders. Of de ruzies die nog steeds oplaaien.

Bio-ouders hebben weinig controle over de relatie tussen hun eigen kinderen en die van de nieuwe partner. Of met de nieuwe partner zelf. Dat doet wat met een mens. Het doet pijn. En triggert weer diepere lagen van andere moeilijke emoties.

Moeilijke emoties wegdrukken

Wat doet een mens met al die pijn? Meestal drukken we het weg.  Zo ook met de bio-moeder die ik vanochtend sprak. Ze had een muur om zichzelf heen gebouwd. En voelde hierdoor sowieso niet veel meer. Alles zit op slot. De pijn kan ze wel beschrijven en zelfs begrijpen – maar niet meer voelen… En daardoor komt ze niet verder. 

Een andere manier om met pijn om te gaan is om je kritische ik voorrang te geven. Als je die boze bril opzet, hoef je ook geen pijn te voelen. Dan leg je de oorzaak van de pijn bij de ander neer.

Vluchten voor pijn is een derde manier om maar niks te hoeven voelen. Als je alles weg te wuift, bagatelliseert of jezelf af leidt door te veel te drinken, eten, shoppen ben je ook uit de ellende. Denk je dan…

Verdoving is natuurlijk ook menselijk en er is niks mis mee. En ik ga zeker niet prediken dat je niks meer mag. Alleen hoop ik dat je wat meer bewust bent van wat er onder zit.

Pijn en angst

Weet je wat het is? Onder deze strategieën die je onderbewustzijn creëert om maar van het gedonder af zijn, zit angst. Pure angst.

De angst om overspoeld te raken door de emoties. Dat de geest uit de fles ontsnapt. Misschien ga je wel schuimbellen van woede en ga je met borden gooien. Of krijg je een paniek-aanval en stik je van zuurstoftekort. Of ben je bang dat je hard weg rent en nooit meer terug komt.

Dat zou zomaar allemaal kunnen: Het samengestelde gezin doet pijn.

Leed = pijn keer weerstand

Volgens de therapeutische theorie FOS (Focus on Sensation) raken mensen geblokkeerd als ze overspoeld worden door emoties en dan als het ware bevriezen of er voor vluchten of ze omgieten in boosheid. 

De strategieën om hier mee om te gaan, noem je hier weerstand. Het doel van de weerstand is om die pijn te vermijden.

Het tij keren

Hoe doorbreek je nu deze patronen? De bio-mama van vanochtend had al stapels boeken over het stiefgezin gelezen. ‘Ik begrijp rationeel best dat mijn partner moeite heeft in zijn rol als stiefvader!’ En ze heeft geprobeerd haar gedrag aan te passen. Maar ja. Dat is niet zo gemakkelijk.

Bovendien nog dit: Als die verandering niet vanuit je kern, je ziel, je lijf, en je hart komt, blijven de nare emoties aan je knagen. En je huisgenoten voelen dit op hun klompen aan. Je komt niet authentiek over. Dat ben je feitelijk ook niet…

Zeg ja tegen de pijn

Zoals auteur en rebalancer Lisette tHooft het zo mooi zegt: ‘Zeg ja tegen alle pijn. Je aanvaardt je verdriet, je machteloze woede, knagende spijt, wurgende angst, noem maar op en ga maar door. Hoort erbij, hou je toch, niks mis mee. Gewoon voelen, voelen, voelen tot het weer voorbij is. Zet je hart open, je hart is groot genoeg voor alle pijn, je hart maakt er liefde van.’

Hoe doe je dit nu? Volmondig JA te zeggen tegen je pijn en die te transformeren naar liefde? Zo eenvoudig is dit niet. Al is het misschien simpeler dan je denkt. Lees maar snel verder.

Groeipijn

Wat je misschien kan helpen is dit simpele stappenplan. Met andere woorden een oefening in pijn en hoe je hierdoor juist kunt groeien als stiefouder, bio-ouder en mens in het samengestelde gezin (en in andere delen van je leven). Noem het groeipijn! Dat alleen al kan helpen om de moed te vatten en te beginnen:

  • Neem de tijd en zoek een rustige plek op
  • Roep ongemakkelijke, moeilijk en pijnlijke momenten van de laatste tijd op
  • Laat alle emoties en gevoelens toe. Laat het maar komen. Soms helpt het om te gaan schrijven. 
  • Huil als er tranen komen. Alles is ok. Kom maar op, pijn!
  • Voel je niets? Onderzoek dan je lijf als er weer wat naars gebeurt bij jou thuis. Waar voel je druk en spanning? In je schouders of armen, voel je een brok in je keel, een benauwd gevoel in je borst, heb je een gevoelige buik of pijn in je hoofd? Welk deel van je lijf trekt de aandacht
  • Ga daar dan naartoe met je aandacht. Focus op die plek. En laat de rest van je gedachten, emoties en lichaam even naar de achtergrond verdwijnen.
  • Sta stil bij wat nu is
  • Laat het zijn. Sta het toe
  • En ga dan een laag dieper door jezelf af te vragen: Wat ervaar ik nu? Soms komt er diep verdriet naar boven. Dat misschien wel uit je jeugd komt. Of andere fases in je leven.
  • Laat ook hier alles toe. Zonder oordelen, vragen of twijfel.

Van toelaten naar loslaten

Als je het lef hebt om toe te laten, zul je ook ervaren dat je juist door het toelaten kunt gaan Loslaten. Dan ervaar dat de pijn zachter wordt. Dat je méér bent dan pijn, leed, en nare emoties.  Je hebt een dimensie in je die volwassen, wijs, puur en heel is en dat deel bestaat uit hoop, licht, vertrouwen en liefde. 

Net als de lagen van leed en pijn, kun je, als je het lef hebt :-) ook hier bij komen. Juist door te voelen, te ervaren, te zijn.

Het samengestelde gezin doet pijn

Ik kan me voorstellen dat dit best doodeng klinkt. Mijn advies? Zoek hier dan ook hulp bij! Bij iemand die bij jou past. Het kan een therapeut zijn die lichaamsgericht werkt of een rebalancer of een traumatherapeut.

Ik heb op het moment niet veel plek voor nieuwe gratis sessies van een half uur. Maar als jij beschrijft waarom juist nu toch een half uur vrijblijvend wil sparren, mail me dan naar coaching@annettevandermaarel.com en wie weet word jij toch uitgekozen.

 

Meer lezen? Probeer deze blogs:

Waarom wandelen helpt tegen stress

Moeilijke vakantie gehad met je stiefgezin?


Het is mogelijk om een gelukkig samengesteld gezin op te bouwen!

Heb jij op dit moment hulp hierbij nodig? Ik heb niet veel plek in mijn agenda. Maar als jij me nu mailt en vertelt waarom jij juist nu een gratis en vrijblijvende sessie wilt aanvragen, maak je kans op een half uur om samen met mij te sparren over je vraag. Mail naar coaching@annettevandermaarel.com.

Dan hoor je binnenkort of jij wordt uitgekozen.

Zes pijlers van een gelukkig samengesteld gezin

Veel mensen hopen dat het wel losloopt, dat het vanzelf wel goed komt als de problemen zich opstapelen in het samengestelde gezin. In dit artikel de zes pijlers van een gelukkig samengesteld gezin die je kunnen helpen als het even niet goed voelt thuis.

Zes pijlers van een gelukkig samengesteld gezin

Dat het moeizaam kan lopen en ingewikkeld kan zijn, dat weet iedereen die in een samengesteld gezin leeft. Ik zou over iedere pijler bladzijdes lang kunnen volschrijven en raad je dan ook aan om je te gaan verdiepen in deze materie, door meer te lezen, na te denken, te praten met je partner en/of professionele coaching aan te gaan.

Waarom? Zonder deze pijlers stort het samengestelde gezin in als een kaartenhuis. Ik wil je niet bang maken, maar voor 60 % van de samengestelde gezinnen is dat echt het geval. De relatie met de liefde van je leven gaat in rook op. Vaak is het omdat mensen denken dat het vanzelf wel weer goed komt, als je maar lang genoeg wacht. Stap niet in die valkuil!

In een notendop gaat het hier over. De basis van een goed samengesteld gezin bestaat uit open communicatie, respect voor elkaar en flexibiliteit.  Daarnaast nog meer belangrijke aspecten die de fundering van een gelukkig samengesteld gezin vormen.

Zes pijlers van een gelukkig samengesteld gezin. Pijler 1: Acceptatie

Het is best ingewikkeld om het werkwoord ‘accepteren’ in de praktijk te brengen. Maar het is wel van groot belang om het te gaan proberen!

Om te kunnen accepteren is het gek genoeg eerst van belang om je eigen niet-accepteren te accepteren. Als je begrijpt wat ik bedoel. Denk maar zoiets als: ‘Het is normaal dat ik moeite heb om te accepteren dat dit nooit een eerste gezin zal zijn’. Of dat het ok is dat je partner geen band wil/kan opbouwen met jouw kids (of andersom). Of denk: ‘Het is ok dat ik het lastig vind om te accepteren dat deze stiefkinderen in mijn leven zijn gekomen’.

Zie het voor je als een spier die je kunt oefenen, die je kunt trainen en rekken. En neem het stapje voor stapje:

  • Accepteer dat het tijd kost om aan elkaar te wennen.
  • Oefen je geduld.
  • Geef elkaar die tijd en ruimte geven om te wennen.
  • Probeer te accepteren dat je NU voelt en denkt wat je doet en dat dit ok is. Dat je in de basis helemaal ok bent. Net als je huisgenoten.
  • Accepteer dat het samengestelde gezin ingewikkeld en moeilijk is – maar wél de moeite waard om voor te vechten. Een flexibele houding helpt.

Zes pijlers van een gelukkig samengesteld gezin. Pijler 2: Open communicatie

Het is belangrijk om openlijk te communiceren over de rollen en verantwoordelijkheden binnen het gezin. Ook  weer gemakkelijker gezegd dan gedaan. Want vaak vatten we goedbedoelde feedback op als kritiek in het samengestelde gezin. Zie dan ook pijler 4!

Wat kun je doen?

  • Praat over de rollen en verantwoordelijkheden die je voor ogen hebt.
  • Bespreek wie welke taken op zich neemt en wat ieders verwachtingen zijn.
  • Het is ook belangrijk om duidelijk te maken wat wel en niet acceptabel gedrag is.  Daar mag je als stiefouder heus wel je mening over geven. In eerste instantie tegenover je partner.
  • En wat zijn jouw waarden eigenlijk? Wat voor normen horen daarbij en hoe kun je een consensus vinden met die van de andere gezinsleden. Ook die van pubers mogen meegenomen worden! Zoals de waarde ‘delen’. Moet je per se alles delen? Of mogen de kinderen ook eigen speelgoed, tijd of ruimte innemen? Praten helpt. Open communicatie is een van de belangrijkste bouwstenen.

Zes pijlers van een gelukkig samengesteld gezin. Pijler 3: Creëer een nieuw gezinsritme

Het werkt goed om een nieuw gezinsritme te creëren dat past bij de nieuwe gezinssamenstelling. Denk hier wat nu op dit moment bij jou en jullie past. Over een paar maanden kan het weer anders zijn als de kinderen weer ouder worden of jullie meer je eigen weg hebben gevonden.

  • Bespreek samen hoe het gezin de dagelijkse routines wil aanpakken, zoals bedtijden, maaltijden en huishoudelijke taken. Dit overleg je in eerste instantie met je partner. Maar ook de kinderen vanuit basis-schoolleeftijd kun je om een inbreng vragen. Dit geeft vaak verrassend goede oplossingen (voor dilemma’s als vaatwassers inruimen) als kids zich belangrijk en gehoord voelen.
  • Wat ook goed werkt is nieuwe terugkerende rituelen in te voeren. Dit is een soort kit voor het samengestelde gezin. Rituelen versterken banden, geven een groepsgevoel en zorgen voor zingeving en viering en helpen zo om samen aan een fijne toekomst te bouwen. Denk aan iedere vrijdag samen pizza’s bakken, ieder weekend een leuk spel spelen, iedere zomer samen picknicken of kanoën. Iedere winter regelmatig naar de film.

Zes pijlers van een gelukkig samengesteld gezin. Pijler 4: Houd rekening met elkaars gevoelens

Erken dat het vormen van een samengesteld gezin uitdagend kan zijn en dat iedereen tijd nodig heeft om eraan te wennen. Ook hier is een open communicatie essentieel. Ook van groot belang is om begrip te kweken voor de gevoelens van elkaar. Van alle gezinsleden. Ook die van de exen.

Het is nodig om emoties en gevoelens te kunnen ventileren. Het probleem is alleen dat de ander dit vaak als kritiek ervaart. Hier een aantal praktische tips:

  • Plan zo’n gesprek dan ook als je fit bent en tijd en ruimte hebt om openlijk te kunnen bespreken wat je op je hart hebt.
  • Vraag ook vooral aan je partner hoe hij/zij zich voelt in het samengestelde gezin.
  • De bio-ouder is in eerste instantie degene die regelmatig aan zijn/haar kids vraagt hoe het is om in een samengesteld gezin te leven. Of hoe het is om in twee huizen te wonen. Maar als de stiefouder een goede band heeft, kan ook die hierin een grote rol spelen. Het kan ook zo zijn dat kinderen het lastig vinden, weerstand geven of niet willen antwoorden. Heb daar respect voor en probeer het op een ander moment weer.
  • Zo’n gesprek hoeft niet per se tot oplossingen te leiden, maar gaat vooral om het opbrengen van begrip voor de ander. Een beetje compassie helpt enorm!

Zes pijlers van een gelukkig samengesteld gezin.  Pijler 5: Werk aan het opbouwen van relaties

Wat is het moeilijk voor iedereen als de stiefkinderen hun rug keren naar de stiefouder. Wat is het lastig als je partner het niet kan opbrengen om door de weerstand van de kinderen heen te gaan. Het lijkt onmogelijk. Soms is dat ook zo (ga dan terug naar Pijler 1: Acceptatie…). Maar ook al zijn er geen hechte banden, je kunt wél werken aan een vriendelijke, respectvolle, beleefde manier van samenwonen.

Zoals het vroeger was, als je in grote families, dorpen of gemeenschappen met en naast elkaar leefde. Dan had je ook een betere klik met die oom of tante en totaal niet met die neef of nicht. Maar je moest het toch met elkaar doen.

Hoe werk je nu op een praktische manier aan het opbouwen van banden?

  • Probeer individueel tijd door te brengen met alle gezinsleden om elkaar beter te leren kennen en relaties op te bouwen.
  • Superbelangrijk is dat bio-ouders tijd alleen doorbrengen met hun bio-kinderen, zónder dat de stiefouder zich opstelt als een slachtoffer of zich gaat bemoeien met hoe of wat de bio-ouder doet.
  • Het is dus ook prima om samen met je zoon langs de kant van de vaart zwijgend te vissen en dus geen diepe gesprekken voert. Of samen met je dochter in de ogen van de stiefvader, oppervlakkig entertainment te nuttigen.
  • Stiefouders: Blijf vriendelijk. Blijf de deur openhouden. Misschien komt het kind op den duur wel met een uitgebreid antwoord, een lach of een verhaal.
  • Houd ook vol om af en toe met z’n allen uitjes te plannen naar de dierentuin, te voetballen in het park of samen een spelletje yatzee te spelen.
  • Geef het niet op! Ook al voelt het nog zo ondankbaar. Als jij doet wat goed is, kun je tevreden en trots op jezelf zijn.

Zes pijlers van een gelukkig samengesteld gezin. Pijler 6: Flexibiliteit

De enige constante factor in het samengestelde gezin is: verandering. Kinderen groeien en veranderen constant. Schema’s en agenda’s over waar en hoe lang de kinderen bij jullie zijn of bij de ex veranderen ook aan de lopende band. Dit is niet te vermijden. Je kunt je blijven ergeren of het nemen zoals het is.

Daarnaast kost het tijd en aandacht om te wennen aan elkaar en de sociale dynamiek en de structuur die aldoor verandert. En de kinderen heen en weer trekken met hun bagage van moeder naar vader.

Belangrijk dus om je ziel te oefenen en net zo flexibel te worden als een boom in de wind. Bedenk maar dat hoe meer geworteld de boom is, hoe meer kan hij hebben. Geef je zelf ook absoluut tijd, aandacht en zelfzorg als tegenwicht tegen alle stress die dit met zich meebrengt.

Zes pijlers van een gelukkig samengesteld gezin. Pijler 7: Zoek indien nodig professionele hulp

Ik zeg het uit ervaring :-) Als er problemen ontstaan, aarzel dan niet om professionele hulp in te schakelen van een stiefcoach. Dit kan echt de oplossing zijn. Een professional kan helpen bij het oplossen van conflicten en het verbeteren van de communicatie binnen het gezin. Zo is het noodzakelijk om de onderliggende dynamiek te begrijpen. Die van loyaliteitskwesties naar de kinderen of ex of andere ouder. Die van het systeem van insiders en outsiders. Hoe mensen reageren vanuit stressreacties en zich bv terug trekken inplaats van het gesprek aan te gaan en wat dit weer voor tegenreacties opwekt bij jou of de ander. En ga zo maar door.

Ik begrijp heus dat veel mensen twijfelen om hulp in te schakelen. Ze vinden het te duur, denken dat je moet graven in je verleden en hopen vooral dat het vanzelf wel goed komt.

Maar je kunt je afvragen wat er gebeurt als je je kop in het zand blijft steken en wat je verliest als het misloopt met de liefde van je leven…

Dus samengevat: Verdiep je in deze pijlers en bouw aan de toekomst van je samengestelde gezin.

Heb je mijn nieuwe e-book al gedownload? Dat kan hier!

Annette van der Maarel blijft lezen, leren en ervaren om nóg meer voor jou te kunnen betekenen. Ze werkt al meer dan tien jaar met veel plezier als coach en counsellor voor samengestelde gezinnen in haar gezellige praktijk in Oosterwolde, Friesland.

Maar vooral houdt ze online sessies met cliënten uit het hele land en ver daar buiten. (Ze spreekt bovendien vloeiend Engels en Zweeds. Dus je kunt ook in deze talen coaching krijgen).

Moederdag maakt stiefmoeder verdrietig

Voor veel stiefmoeders is Moederdag een lastige dag. Het zorgt voor stijgende stresslevels voor stiefmoeders. Moederdag maakt stiefmoeder verdrietig en boos…

Lees in dit blog meer over de ins- en outs van deze dag.

Of blader snel door naar de tips die ik je geef plus de virtuele bloemen die je van mij krijgt: Je bent een top-bonus-mama!

Moederdag maakt stiefmoeder verdrietig

Moederdag in het samengestelde gezin zorgt voor stijgende stresslevels bij stiefmoeders. Ze worden ijzig koud van binnen of voelen juist hoe hun innerlijke temperatuur opklimt naar vurige hoogtes.

En voelen ze zich van geïrriteerd tot boos en wanhopig of ze worden juist verdrietig en stil. Moederdag maakt stiefmoeder verdrietig, dat is in ieder geval het resultaat voor de meeste bonusmama’s. In dit artikel ook zeven tips die kunnen helpen!

De pinterest-perfect plaatjes van de ideale moeder en het gelukkige gezinnetje zitten vaak in de weg. De verwachtingen. De rouw over dat wat nooit geworden is en nooit zal worden.

De beelden op insta, facebook en reclame van succesvolle, mooie, altijd happy families, helpen ook al niet. Want zo ziet de werkelijkheid er voor de meeste samengestelde gezinnen er niet elke dag uit…

Aanstaande zondag is het moederdag

Aanstaande zondag is het met andere woorden weer zover. De dag dat moeders met een hoofdletter M in heel het land in het zonnetje gezet worden. Met bloemen, chocolade, een ontbijtje op bed en zelf geknutselde frutsels als cadeautjes. Voor hun lieve mama, hun mammie, mams.

Stiefmoeders? Die krijgen vaak helemaal niks. Terwijl je het hele jaar door een soort hotel hebt gerund voor de kinderen van je partner. Je veegt dagelijks de kruimels van de eettafel, stopt hun stinksokken in de wasmachine en rent met vergeten broodtrommels achter ze aan.

Het hele jaar door slik je van alles in voor de lieve vrede. Je vergeet de verwijten, hemelende ogen of negerende strakke gezichten. Je past je je aan, voegt je je in het samengestelde gareel, wordt ook uiteraard boos, wanhopig en verdrietig, maar zet je schouders er uiteindelijk maar weer onder.

Uit liefde en compassie

Waarom in hemelsnaam doe je dit allemaal? Je doet dit uiteraard uit liefde voor je partner. En uit pure compassie voor zijn kinderen die immers ook niet hebben gevraagd om een stiefgezin.

Maar als ze dan trots hun werkjes laten zien die ze voor Moeder hebben gemaakt terwijl ze jou zijn vergeten, en je er stiekem wél op had gehoopt, voelt dit als een stomp in je maag. Moederdag maakt stiefmoeder verdrietig.

Maar misschien ben jij het stoere stiefmoeder type. En roep jij al jaren: ‘Nee, hoor, ik ben hun moeder NIET! Ik heb ook geen verwachtingen. Ze hebben al een moeder en eentje is meer dan genoeg, haha’.

Maar ook dit type stiefmoeder kan zich geraakt voelen op moederdag als ze niks, nada, niente krijgt…

Moederdag in het stiefgezin en lezersvraag

Het is helaas een feit. Het zijn de Moeders die gevierd worden. Het is geen Stiefmoederdag. Collega stiefcoaches hebben hun best gedaan om een officiële stiefmoeder dag in te lassen, maar dat is niet gelukt. Het heeft ook geen kans van slagen. Want Stiefmoeders zijn nu eenmaal geen Moeders… en kinderen zijn niet geneigd om hun stiefmoeders spontaan in de watten te leggen.

Ik had trouwens ook nog een vraag van een stiefmoeder over het volgende onderwerp:

‘De kids van mijn partner waren vorig jaar moederdag vergeten, ze waren bij ons en dat vonden ze naderhand vervelend. Ze zijn dit jaar weer bij ons. Wat kan ik doen of moet ik doen?’

Mijn advies: Geef de boodschap door aan hun vader. Hij kan samen wat kleins kopen of iets maken. Als je in de buurt woont, kunnen ze dit, in overleg met moeder, even komen brengen. Of anders de volgende keer geven als ze weer bij haar zijn.

Heeft je partner geen tijd, interesse en kun jij het wel opbrengen? Dat zou ik heel groots van je vinden! Dan neem jij die rol toch op je en bakt samen met je stiefjes een taart voor de bio-moeder of knutsel je samen een kaart die je op de bus doet.

Zo kun je je sterk voelen en doe jij wat past bij jouw waarden en normen. Namelijk: Attent zijn. Vriendelijk zijn. Hartelijk en warm zijn. Zo schep je verbinding met deze kinderen. Als ze voelen dat jij dit vanuit je hart doet, zullen zij meer geneigd zijn óók vriendelijk voor jou te zijn.

Wat kun je beter never nooit doen

Sommige dingen kun je beter niet doen, ook al maakt moederdag stiefmoeder verdrietig. Ook al begrijp ik heus waarom je deze neigingen wel zult kunnen voelen:

  • Ga niet hengelen bij je stiefkinderen om cadeautjes
  • Ga niet klagen als je inderdaad niets krijgt
  • Geef geen orders aan je partner dat hij moet regelen dat zijn kids presentjes voor je kopen
  • Maak er geen drama van in het openbaar
  • Ga niet zeuren over de bio-moeder

Moederdag maakt stiefmoeder verdrietig en zeven tips die helpen!

Wat kun je wel doen? Hier zeven tips:

TIP 1 Voelen!

Voel wat je voelt! Stop het niet langer weg. Laat het toe om je boos, teleurgesteld, eenzaam, buitengesloten en miskend te voelen in het stiefgezin. Het is ok om te voelen. Pijn vermijden helpt niet. Dat wordt net als die strandbal die je onder water duwt, hij komt nog veel harder omhoog.

Dit betekent niet dat je je als slachtoffer door deze dag heen moet slepen. Of dat je de boosheid eruit moet gooien als een vuurspuwende draak.

 Nee, voel wat je voelt. Bekijk die gevoelens als van een afstandje, dat schept ruimte. En behandel jezelf alsof je je eigen goede Moeder bent.

TIP 2 Vier je eigen innerlijke goede Moeder

Dat is meteen een bruggetje naar de volgende tip. Vier die eigen innerlijke goede Moeder op moederdag! Je innerlijke moeder is het archetype van troost en acceptatie. Dat is dat innerlijke stemmetje dat zegt: ‘Ik begrijp dat je je verdrietig voelt. Dat is logisch en menselijk. Kom maar. Huil maar even. Dat lucht op’.

Verder kan je innerlijke goede Moeder aan je vragen: ‘Wat heb je nu nodig om je ondanks deze ellende toch een beetje prettig te voelen?’

Nou? Wat kan dat zijn? Bijvoorbeeld de volgende tips:

TIP 3 Praten met je partner helpt

 De moed vatten om je hart te luchten bij je partner. Dan vooral vanuit je gevoel. Vertel hem vanuit je kwetsbaarheid wat het met je doet. ‘Ik voel me er buiten staan’. ‘Ik voel me niet gewaardeerd’.

Dat helpt. En ook om hem, nu al op tijd, in te fluisteren dat je het heel fijn zou vinden om die dag wat van hem te krijgen. Dat je je gewaardeerd kunt voelen door hem. Maar ik hoor je al tegensputteren: ‘Dat gaat hij nooit op commando doen en bovendien wil ik helemaal niks als ik er zelf om moet  vragen’.

TIP 3 Lampje bij partner

Laat je partner deze blog lezen. Wie weet gaat er een lampje bij hem branden?

TIP 4 Vier jezelf

Zet jezelf in het zonnetje. Jij kunt namelijk best voor jezelf zorgen! Ga shoppen en laat dat leuke boek of mooie sieraad inpakken en pak het op zondag uit met een kopje cappuccino voordat iedereen wakker wordt. Koop zelf dat prachtige boeket bloemen. Of spreek nu al af met een vriendin deze zondag en ga naar de film, uit eten, wandelen of samen sporten.

TIP 5 Vier het met je eigen moeder/stiefmoeder

Je kunt afspreken met je eigen moeder of stiefmoeder om met haar Moederdag te vieren. Zij kan jou vieren en jij haar. Maak er iets moois van!

TIP 6 Het is allemaal commercie

Bedenk dat deze hele dag ooit in het leven is geroepen door de middenstand. Het is een en al commercie die ten grondslag ligt.

TIP 7 Vraag omgeving: Wat vinden ze van jou

Vraag aan vijf mensen in je omgeving om je te appen met antwoord op deze vraag: ‘Wat zijn mijn kwaliteiten als bonusmoeder?’ Dat helpt ook, probeer het maar!

Ten slotte

Met dit blog wil ik je een hart onder de riem steken. Bedenk alle dingen die je goed doet en die wél goed gaan. Ik weet dat je je stinkende best doet en dat is van belang.

“Je kunt deze dag niet veranderen, je kunt wél veranderen hoe jij er instaat. Als je dat doet, ontdek je hoe sterk en krachtig jij bent.”

Dank stiefmoeder

Dank voor je doorzettingsvermogen, je geduld, je aanpassingsvermogen en je liefde voor dit gezin. Ik vind dat je het top doet. Van mij krijg daarom deze virtuele bonbons, cadeautjes en bloemen. Op Moederdag.

Meer lezen?

Eerder heb ik dit artikel geschreven over moederdag:

Dit is misschien ook interessant voor jou:

Annette van der Maarel is zelf bonusmama, maar ook biomama in het stiefgezin. Haar werk is haar lust en haar leven. Sinds meer dan tien jaar coacht ze stiefgezinnen, tegenwoordig vooral online.

Heb jij behoefte om een half uur met haar te sparren over de hindernissen bij jou thuis? Geef je nu op via: coaching@annettevandermaarel. com en leg uit waarom jij daar nu behoefte aan hebt. Je hoort zo snel mogelijk of je bent uitgekozen voor een gratis en vrijblijvende strategiesessie.