overdracht: elf handige tips voor stiefgezinnen

’Annette, kun je me helpen? Elke keer als mijn dochter thuiskomt van haar moeder is iedereen in rep en roer. Mijn vriendin vlucht naar haar kamer of is boos en mijn dochter schreeuwt om aandacht en misdraagt zich. Ik weet niet wat ik moet doen. Overdracht – heb jij tips voor een soepele overdracht? (…) ’

Dit keer kreeg ik een vraag van bio-vader. En ik begrijp de stress helemaal. Het is heel herkenbaar en er is van alles aan te doen. Ik heb het op een rijtje voor je gezet. Veel leesplezier.

Problemen tijdens de overdracht

Het omschakelen van het ene huis naar het andere levert stress op. Het is jezelf losscheuren van de ene sfeer naar de andere. Opeens ben je zonder vader en zit je in een huis vol halfbroertjes. Of je moeder overlaadt je met aandacht en sta je figuurlijk nog met een voet in het huis van je vader.

Of ben je juist weer bij vader en zijn ’nieuwe’ vriendin kijkt toch zo gespannen en wordt boos als jij even met papa lacht. Je moet je opeens houden aan strikte regels of er is juist chaos.  Plotsklaps ben je niet meer de jongste, maar de middelste of…

Kortom: de overdracht is een lastige transfer. Zo’n wenperiode kan wel een dag tot anderhalve dag duren.

Mijn eigen ervaring

Ik herinner me dit nog heel goed als verse stiefmama. Dit is inmiddels al jaren geleden. Ik wist niet wat me overkwam. Een emotionele, verdrietige stiefdochter die haar moeder miste en aan haar vader hing, in tranen uitbarstte. Een emotionele, boze middelste bio-dochter die maar zo dwars en koppig deed en ik snapte niet waarom.

Een partner met stress. En dan nog een baby die gewoon maar baby was en aandacht nodig had. Ook ik onderging een rollercoaster aan emoties. Van irritatie tot het gevoel nergens controle op te hebben. Totdat ik begreep wat er aan de hand was. Toen kon ik het anders gaan doen…

Halfzusjes en stiefbroertjes

Ook voor  thuiswonende kinderen verandert er van alles als hun halfzus of broer weer met zijn weekendbag in de gang staat. Ze zijn dolgelukkig om weer te kunnen voetballen met hun broer. Maar ze krijgen wel duidelijk minder aandacht. Alles draait nu even om het stiefje waardoor de hele sfeer in huis verandert.

Wat gebeurt er?

Zonder dat het tastbaar is, zonder dat je het ziet, gebeurt er van alles bij zo’n wisseling. Het is vaak te complex om allemaal in te zien voor de ouders, laat staan voor kinderen. Ook voor pubers blijft dit uiterst lastig. Meestal zijn deze gedachten en emoties dus onbewust.

• Verandering geeft een gevoel van onveiligheid en verwarring – voor alle kinderen.
• De relaties/gedrag tussen de exen worden even zichtbaar. Denk aan: schuldgevoel en jaloezie door het negeren van elkaar,  door scheve blikken, onbehagelijke stiltes of boze woorden. Daar heeft een kind echt last van.
• Afscheid nemen is simpelweg pijnlijk.  ’Nu moet ik mama het hele weekend missen’.
• Je stief wordt geconfronteerd met verlies, een gevoel van rouw, gemis van eigen spullen, eigen bed, vriendjes in de straat.
• Het stiefkind voelt schuld. ´Nu laat ik mama in de steek´.
• De stiefouder voelt schuld. ‘Ik heb totaal geen zin in dit weekend en dit kind’.
• Gewoontes en regels zijn allemaal weer anders. Schakelen dus, dat kost even tijd en kan verwarrend voelen.
• Stiefouders voelen zich buitengesloten of voelen weerstand tegen het stiefkind en een kind pikt dit haarfijn op.
• Bio-ouders hebben hebben hun kind zo gemist, maar er zijn allerlei emoties zoals die van schuld, en verlies en compensatiedrang die in de lucht hangen.
• Een negatief patroon heeft zich al gevormd waardoor iedereen er van te voren al tegen op ziet en waardoor je automatisch in die negatieve dans stapt.

Hoe uit een kind dit?

Door zijn gedrag. De een wordt druk, de ander stribbelt overal tegen. Je kind kan zich terug trekken, op de grond gaan liggen schreeuwen, niets meer willen, ruzie maken met zijn broertjes of brutaal tegen jou doen, ze kunnen baby-gedrag vertonen of heel raar gaan doen. Of ze verschuilen zich achter een muur van stilte.

Pubers kunnen meteen met een boos gezicht naar boven vertrekken en zich verschansen op hun kamer met hun telefoon. Of ze negeren je, hemelen met hun ogen of creëren een wolk van boosheid om zich heen.

Uiteraard wekt dit weer heel veel in jou.  Dit geldt voor zowel  stiefouder als bio-ouder.  Hierdoor zend jij of jullie weer negatieve vibes uit.

Dit wekt weer een nieuw arsenaal aan negatieve reacties. Dan heb je de poppen aan het dansen. De overdracht is dus zeer ingewikkeld. Daarom hier een aantal tips op een rijtje voor je.

Overdracht: tips voor stiefouders en bio-ouders

• Neem het gedrag niet persoonlijk

Je doet immers je best –  en het is normaal dat je dit voelt: afgewezen, genegeerd, of niet gezien. Of juist geïrriteerd, boos en nors. Maar het ligt aan de stief-situatie en niet aan jou of aan je kind/stiefkind. Of aan de ex of je partner!

• Ga als stiefouder iets anders doen

Als je als stiefouder veel moeite hebt met de wissel, kun je er beter even niet bij zijn, maar iets voor jezelf gaan doen. Kom wél altijd gedag zeggen, of je stiefkind je nu negeert of niet.

Je hoeft ook niet altijd de ex op de thee te vragen, bio-ouder, als dit teveel stress oplevert voor iedereen.

• Probeer de behoefte van je kind/stiefkind te peilen

Wat heeft je kind nodig? Is het aandacht, een knuffel en meer verbinding – Of juist even niet? Samen zijn, of juist even rustig alleen op zijn kamer zijn? Geef daar ruimte voor.

Vaak wéten kinderen niet wat ze nodig hebben. Je kunt er daarom een goede gok doen en er naar vragen:

´Vind je het fijn om even alleen te zijn? Dat is prima, hoor, dan kom ik je wat lekkers brengen´.

´We wilden net een spelletje doen, doe je mee?´

• Verzin een ritueel

Verzin rituelen bij het binnenkomen die bij jullie passen. En voer ze elke  keer uit.

Ga samen tekenen, voetballen of wat lekkers eten en drinken. Kijk elke keer hetzelfde filmpje met zijn allen.

Of gun je puber een moment alleen op zijn kamer als hij daar behoefte aan heeft. Mét telefoon (ook al vind jij dat nog zo irritant). Herinner hem eraan dat jij als bio-ouder en hij samen straks een potje gaan voetballen, zoals je elke keer doet.

Bak elke keer pannenkoeken of kook het lievelingsmaaltje van je stiefkind.

Het gaat om de herhaling.  Dit geeft een gevoel van structuur en veiligheid en saamhorigheid.

Dat helpt om rust te krijgen in huis.

Dat helpt zowel stiefjes als bio-kindjes om zich thuis te voelen.

• Vraag wat je kind voor rituelen nodig heeft

Misschien weet ze het zelf wel –  en kan ze zelf ook het ritueel helpen vormgeven, zoals haar knuffel bij zich houden en die mee laten eten. Mama nog even een apje sturen. Een lampje aan laten bij het slapengaan. Of: Eerst alleen met papa op de bank knuffelen. 

Dat geeft het kind een gevoel van controle – en dat is nodig in een situatie waar je al zo weinig controle over hebt.

• Stoeien vermindert spanning

Voor kinderen is stoeien, grapjes maken en lachen de beste manier om spanning los te laten. Laat dit aan de biologische ouder over. Plan dit bewust in bij elke wissel. Als ritueel. Bijvoorbeeld voor het eten even lekker gek doen, stoeien en lachen. Tien minuten stoeien is al genoeg – dit is een super tip, misschien wel de beste die ik voor je heb, probeer hem maar uit! Ook voor pubers nog steeds super belangrijk.

Dit maakt je stiefkind (of bio-kind) ontspannen en werkt duizend keer beter dan ´moeilijke´ gesprekken voeren.

• Geen moeilijke vragen

Praten hoeft dus helemaal niet altijd. Denk je dat het wel zinvol is? Onderneem dan samen iets wat het kind leuk vindt. Stel geen moeilijke vragen. Schep wel ruimte voor een eventueel gesprek. Door af en toe stil te zijn. Door open vragen te stellen over hoe het is. Als je kind/stiefkind daar behoefte aan heeft! Ga er vooral niet aan trekken.

Nog een extra tip: Zeg nooit ´WAAROM´ doe je dit of dit. Dit klinkt a) als een aanklacht en b) het kind wéét meestal niet waarom het iets doet. Het is voor jou als volwassene om het gedrag van de kids te duiden.

Leuke dingen doen in plaats van ´moeilijke´ gesprekken voeren, schept luchtigheid – en daardoor wordt de sfeer meer ontspannen!

• Geef elk kind individuele aandacht

Bij die overdracht-dagen is dit een andere geweldig bruikbare tip: Elk kind moet voelen en ervaren dat de biologische ouder er nog steeds voor haar is.

Doet je stiefkind lastig? Geef vooral nooit straf en wees ook niet streng. Maar zie dit als het is: het gedrag vertelt dat het niet kind niet lekker in zijn vel zit. Dat komt door die onveiligheid van de nieuwe situatie. Het is jouw taak, en dat is ook nog leuk ook, om uit te vogelen en te puzzelen. Waar zou het gedrag op duiden? Misschien vragen als:  Wat is mijn plek? Wie ben ik? Bij wie hoor ik? Mag ik er wel zijn?

Ga daarom nu al met je partner een-op-een contact in plannen. Tien minuten onverdeelde aandacht (weg dus met je mobiel) is meestal al genoeg. Per kind. Per dag.

Samen iets leuks doen tien minuten per kind per dag doet wonderen. Vooral noodzakelijk voor bio-ouder en bio-kind. Maar ook een stiefouder kan helpen met die onverdeelde tijd en aandacht.

Leef je ondertussen in hoe het voor het kind is en zeg terloops iets als:  ´Ik kan me voorstellen dat het nu niet makkelijk voor je is om aldoor van huis te wisselen. Klopt dat?´.

Wat ga je dan doen? Iets wat het kind leuk vindt. Verdiep je in haar wereld. Spelen. Bouwen. Gamen. Boompje klimmen.

Ondertussen kun je ook af en toe loyaliteitsgesprekjes voeren: ´Als je maar weet dat je ouders allebei van je houden.´ Of: ´Het is nooit de schuld van de kinderen dat er gescheiden wordt´.  ´Het is ok als je je nu boos of verdrietig voelt´.

• Sta erboven

Val jij weer in je oude manier van denken? Zoals: ’ik hoor er gewoon niet bij’. ´Wat doet mijn vrouw weer moeilijk tegen mijn bio-kind, ze snapt er niks van´ of: ’Wat is dat stiefkind toch vervelend’ of ’Wat verwent mijn man zijn zoon’.

Zet dan die gedachten stop. En denk opnieuw dat het niet aan jou ligt. Het ligt ook niet aan je stiefkind of partner.

Het is de overdracht!

• Doe je best met de exen

Doe je uiterste best om een neutrale houding in te nemen als je ex aankomt met je (stief)kind. Scheve ogen, geïrriteerde mondhoeken, cynische opmerkingen; kinderen merken dus heus wel, ook al denk jij van niet.

Het breekt het hart van een kind als het vlees en bloed waaruit hij of zij geboren is (de biologische ouders) niet normaal tegen elkaar kunnen doen. Het verscheurt een kind. Hierdoor kan het kind het hele weekend van slag zijn.

Stap over je eigen schaduw heen. Je hoeft geen vrienden te worden – maar je bent wel collega´s.

• Geef de overdracht een andere vorm

Lukt het niet om jullie negatieve cirkels te verbreken? Doe het dan helemaal anders.

Haal je stiefkind op bij zijn moeder in plaats van dat zij hem naar jullie brengt. Of ga eerst naar opa en oma met z’n allen. Ga meteen naar het bos en doe een speurtocht of organiseer een thuisbioscoop inclusief dichte gordijnen en popcorn. Kies er bewust voor als stiefouder om een stapje opzij te doen en plan bv je sport-tijd in op dit moeilijke tijdstip of ga dan boodschappen doen of met een vriendin een drankje drinken op een terrasje.

Heb jij nog overdracht tips die ik over het hoofd heb gezien? Deel ze hier! Daar hebben we allemaal wat aan.

P.S. Het kost ook simpelweg TIJD. Dus heb geduld en wees ondertussen zo mild en vriendelijk naar jezelf als je maar kan. En je huisgenoten.

En… al lijkt dit misschien nu geen troost: het wordt echt elk jaar makkelijker…

Wil je graag hulp hebben om dit ook echt te gaan veranderen in je gezin? Dan ben je welkom voor een gratis en vrijblijvende strategiesessie – en om zo ook kennis te maken – via Teams. Mail me via: coaching@annettevandermaarel.com en leg uit waarom jij nu behoefte hebt aan deze sessie.

Annette van der Maarel is al jarenlang coach en counsellor voor samengestelde gezinnen. Ze is geboren in 1965 en woont in Friesland. Je bent welkom in haar gezellige praktijkruimte aan huis.  Wat vooral veel mensen kiezen is online coaching via Teams.

Lees ook: ´Stiefkinderen die zeuren´

‘Welke woorden zal je stiefkind zich later herinneren,

‘Mijn stiefkind heeft een hekel aan